Aan het einde van The King’s Speech, over stotterende George VI, geeft de stottercoach een laatste advies voordat de koning zijn belangrijkste speech gaat uitspreken voor publiek. Sleutelwoorden voor iedereen die wel eens last heeft van spreekangst: “Forget everything else, and just say it to me. Say it to me as a friend.”
Publiek
Vergeet alles en zeg het gewoon. Vertel het me als een vriend. Vooral dat laatste zinnetje is cruciaal om te begrijpen waar spreekangst vandaan komt. In onze spreekangst trainingen vragen we deelnemers om te onderzoeken wat de grootste trigger voor hun vrees is. Bijna altijd doemt in hun antwoorden een beeld op van een publiek dat als een hongerige wolf klaar staat om ze te verscheuren. Een vijandige meute die klaar staat om te beoordelen, te bekritiseren en je joelend af te voeren. Of erger nog, een publiek dat stilzwijgend en gegeneerd jouw gestamel aanhoort en bij het naar buiten gaan nog even besmuikt over je roddelt.
Welwillend
De praktijk is anders. In het algemeen is het publiek behoorlijk welwillend en ziet ze je graag slagen. De reden hiervoor ligt in een geweldig mechanisme, ook wel ‘de wet van de identificatie’ genoemd. Mensen zijn behept met een opmerkelijk vermogen tot identificeren. Dat wat ze zien gebeuren bij anderen, maken ze zelf mee. Denk maar aan die klassieke film waarin je een klein jongetje en zijn geliefde hond ziet. Aan het einde van de film sterft de hond. Onderdrukte tranen of openlijk gesnotter alom. En dat om een gedresseerde filmhond die helemaal niet echt doodgaat. En trouwens, je houdt niet eens van honden. Maar of we willen of niet, we leven ons in het jongetje in en maken zijn verdriet mee. Van een veilige afstand, dat wel. Wie heeft zichzelf nooit betrapt op het ongewild meegrijnzen als Linda de Mol alweer dubbel ligt over haar desk? Identificatie.
Identificatie
Identificatie is mooi, goed en fijn. Het is diep menselijk en maar weinigen kunnen zich er helemaal aan onttrekken (mensen die dat wel helemaal kunnen noemen we gehandicapt). In precies deze stand staat het gros van het publiek dat je tegen zult komen bij je presentaties. Welwillend. Neutraal misschien. Maar altijd geneigd zich met jou te identificeren.
Is dit altijd zonder uitzondering zo? Nee, niet altijd. Denk maar aan een gemeente inspraakavond waar het publiek de rotte eieren al onder de stoelen heeft staan. Maar dat is een uitzondering waarin hele specifieke psychologische processen tot escalatie leiden (over hoe je dat dan weer aanpakt is trouwens interessante literatuur beschikbaar). Maar onthoud dat dit echt uitzonderingen zijn. Het publiek vreet je (meestal) niet op. Ze leven met je mee. Of ze nou willen of niet.
Meer over spreekangst en wat je hieraan kunt doen vind je hier.
