Bij begin van mijn presentatie toegeven dat ik zenuwachtig ben?

Photo credit: Engin_Akyurt via Pixabay

Moet ik, als ik zenuwachtig ben bij een presentatie dit aan mijn publiek vertellen? Ik krijg deze vraag heel vaak. De reden dat deze vraag zo vaak gesteld wordt is waarschijnlijk omdat de tip veel op het internet rouleert. Toch hoor ik bij de vraagsteller vaak ook een lichte twijfel in de vraag meekomen. En terecht. Het is namelijk helemaal niet zo’n goed idee.

Zenuwachtig

Er is een goede reden te verzinnen om inderdaad wel open te zijn over je zenuwen. Heel veel mensen die presenteren voelen zich gespannen aan het begin van een presentatie. Deze spanning leidt er onder andere toe dat hun hartslag omhoog gaat, de ademhaling versnelt en de wangen rood worden. Zodra je deze uitingen van spanning probeert te verbergen, heb je er nóg een probleem bij. Probeer als je stijf van de spanning staat maar eens net te doen alsof je relaxed bent en alles onder controle hebt. Omdat je binnenkant dan zo anders is dan je buitenkant, ontstaat er extra fysieke en mentale spanning. Zo bezien lijkt het een goede oplossing om dan maar eerlijk te zijn en je publiek te laten weten dat je zenuwachtig bent. Dan hoef je in ieder geval niet meer te doen alsof, fijn transparant. Zit wat in.

Je publiek heeft deskundigheid nodig

Probleem is alleen dat het aangeven dat je zenuwachtig bent niet zo goed is voor het welbevinden van je publiek. Het publiek is bij de presentator op zoek naar twee belangrijke dingen: betrouwbaarheid en deskundigheid. Het publiek volgt immers degene die presenteert, ze zijn afhankelijk van de presentator. Het is daarom bijzonder fijn om te weten dat diegene het onder controle heeft, zelf óók vertrouwen heeft in eigen deskundigheid. Uitspreken dat je zenuwachtig bent levert je waarschijnlijk wel medeleven uit het publiek op, maar weinig geruststelling over je competentie. Vergelijk het met een akela die een groep padvinders door het bos leidt. Stel je voor dat jij die akela bent. Je deelt uitgebreid met padvindertjes hoe gespannen je bent om dat grote duistere bos in te gaan. Zo, dat ben je in ieder geval kwijt. Nu kijk je naar het groepje padvindertjes voor je en je ziet een paar bezorgde koppies. Ze vinden het heel rot voor je, maar of ze er gerust op zijn dat ze het bos snel weer uitkomen?

De uitzondering

De enige uitzondering op deze regel is als je presenteert voor een groep mensen die jou en je competentie heel goed kennen. Je naaste collega’s die heel goed weten hoe deskundig je bent. Je naaste familieleden die je door en door kennen; zij kunnen je opmerking over je zenuwen beter plaatsen. Zij kunnen de spanning die je ervaart bij het spreken ook als een geïsoleerd verschijnsel zien, niet gerelateerd aan je verdere kwaliteiten. Bij alle overige presentaties in professionele settings zorgt je ontboezeming voor ongemak en twijfel.

Toneelspelen werkt niet

Maar, hoor ik je denken, wat dan? Net doen alsof je niet gespannen bent? Dat is toch ook geen optie? Nee inderdaad. De meeste mensen zijn niet zo heel goed in doen alsof. Ze proberen wel zelfverzekerd los door de ruimte te bewegen, maar aan de verwrongen handen met wit uitgeslagen knokkels zien we toch wel dat er nogal wat spanning op staat.

Gezonde spanning of spreekangst

Misschien heb je wat aan de volgende raadgevingen: als je spanning nog onder ‘gezonde’ spanning valt zou ik zeggen, neem rustig je tijd om een beetje bij te komen. Waarschijnlijk heb je je presentatie te veel als een performance benaderd waardoor je de aandacht te veel op jezelf richt. Hierdoor voel je je ongemakkelijk en gespannen. Een manier om dit gevoel kwijt te raken is zorgen dat je je op iets anders concentreert dan jezelf. Je kunt bijvoorbeeld actief de interactie opzoeken. Stel je publiek bijvoorbeeld een vraag zodat je even naar iemand anders kunt luisteren (let op dat je dan ook echt luistert, anders helpt het niet). Doordat je aandacht nu ergens anders ligt dan bij jezelf voel je je minder geïsoleerd en bekeken en zal je spanning zeker dalen.

Als je spanning bij een presentatie oploopt tot niveau spreekangst wordt het een ander verhaal. Het lukt je dan waarschijnlijk niet om je jezelf ter plekke weer in de goeie stand te krijgen met paniek als gevolg. Echte spreekangst is daarom ook iets wat je niet tijdens de presentatie moet oplossen, maar vóórdat je gaat presenteren. Er zit niks anders op dan dat je je presentatiestrategieën structureel en bij de wortel aanpakt zodat je ter plekke je angsten niet meer hoeft te managen. Makkelijk gezegd, maar hoe doe je dat? Wordt vervolgd in een volgend blog.

Meer informatie over spreekangst en wat je hieraan kunt doen vind je in onze training Presenteren zonder spreekangst